محتویات مقاله
رهایی از خاموشی
وزیر نیرو با اشاره به مدیریت پیک تابستانه برق، پیش‌بینی نموده که مجموعاً 6 هزار مگاوات به ظرفیت نیروگاهی کشور برای جبران فاصله بین تولید و مصرف اضافه شود. محرابیان-وزیر نیرو- وعده داده است که مشکلات بی‌برقی که در سال گذشته گریبان‌گیر مشترکان خانگی و صنعتی شده بود، در سال جاری به‌صورت چشمگیر کاهش یابد.
وزیر نیرو وعده داد که بی برقی تابستانی را حل و فصل می‌کند. علی اکبر محرابیان که اخیراً در جمع برخی از نمایندگان مجلس، برنامه بلندمدت کشور برای رشد تولید برق را تشریح کرد، وعده داد که وزارت نیرو با تولید ۶ هزار مگاوات برق جدید تا تابستان ۱۴۰۱، امکان کنترل بی برقی و غلبه بر خاموشی برق را پیدا خواهد کرد.
سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس با بیان اینکه محرابیان در حال پیگیری وعده‌های خود در زمان رأی اعتماد است، برنامه بلندمدت وزارت نیرو برای غلبه بر خاموشی‌های گاه و بیگاه برق در کشور را تشریح کرده و گفته است: «وزارت نیرو تولید ۳۵ هزار مگاوات را برنامه ریزی کرده که ۱۵ هزار مگاوات تولید برق حرارتی با مدیریت مجموعه وزارت نیرو و تولید ۱۰ هزار مگاوات برق توسط صنایع آغاز شده، همچنین ۱۰ هزار مگاوات در حوزه تجدیدپذیر‌ها را در برنامه دارند».
برخلاف خوش‌بینی وزیر نیرو، تحلیلی از بازوی پژوهشی مجلس حاوی تردید‌های جدی در زمینه اصلاح بازار انرژی و توسعه صنعت برق است و این پژوهش برای عبور از خاموشی‌های تابستان ۱۴۰۱ سه‌شرط را تعیین کرده است. «تنوع بخشی به سبد عرضه انرژی»، «کاهش وابستگی گازی» و «حرکت به سمت انرژی تجدیدپذیر» سه اهرم مطمئن وزارت نیرو در مسیر غلبه بر خاموشی برق در تابستان ۱۴۰۱ هستند؛ مواردی که البته برخی از آن‌ها در میان سیاست‌های وزارت نیرو برای کنترل پیک تابستان وجود دارد و برخی نیز در جعبه ابزار سیاستگذار جایی ندارد.
با توجه به پیک برق و ظرفیت عملی نیروگاه‌های کشور در فصل تابستان، استفاده از ظرفیت نیروگاه‌های خودتأمین علاوه بر توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر حائز اهمیت است. نمودار زیر عرضه برق به شبکه سراسری را توسط این نوع نیروگاه‌ها نشان می‌دهد.
موضوع مهم دیگر در بررسی وضعیت صنعت برق، وضعیت مالی و اقتصادی این صنعت است. براساس ماده (۶) قانون حمایت از صنعت برق، سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور موظف است اعتبار لازم جهت پرداخت مابه التفاوت قیمت فروش تکلیفی انرژی برق و انشعاب با قیمت تمام شده و همچنین معافیت‌های قانونی اعمال شده برای هزینه‌های انشعاب را در بودجه سنواتی کل کشور پیش بینی و در فواصل زمانی سه ماهه به وزارت نیرو پرداخت کند که تاکنون در قانون‌های بودجه کشور برای آن اعتباری در نظر گرفته نشده است و عدم توجه به این موضوع موجب افزایش مطالبات بخش خصوصی و کاهش انگیزه سرمایه‌گذاران شده است.
گفته‌های محرابیان در جمع نمایندگان مجلس در حالی بر مهار خاموشی‌های تابستانی تأکید دارد که به نظر می‌رسد در تابستان ۱۴۰۱ ضعف‌هایی نظیر خشکسالی و اثر آن بر نیروگاه‌های برق آبی یا کمبود گاز برای تزریق به نیروگاه‌های حرارتی مانع جدی مهار خاموشی باشند. کاهش ۱۹ درصدی بارندگی یکی از نشانه‌های متقن فشار به نیروگاه‌های برق‌آبی در ماه‌های آینده برای پاسخگویی به نیاز کشور به انرژی است. بی برقی که سال گذشته ضربه سنگینی به صنایع بزرگ و کوچک کشور، به‌ویژه در بخش‌های فولاد، سیمان و واحد‌های حاضر در شهرک‌های صنعتی وارد کرد، به دلیل شکاف ۱۰ تا ۱۵هزار مگاواتی رخ داده که در سال‌های اخیر ایجاد شده است.
شواهد گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد از سال ۱۳۸۹ به این سو پیوسته از حجم سرمایه‌گذاری در صنعت برق کاسته شده و رشد ظرفیت نیروگاهی رو به نقصان گذاشته است. در همین راستا، از سال ۱۳۹۶ به این سو فاصله میان قیمت برق تکلیفی به نیروگاه‌ها و بهای تولید برق افزایش یافته و انگیزه تولیدکنندگان برق را به‌شدت کاهش داده است.
حال در مقطع فعلی که کشور با چالش جدی در حوزه تنش آبی و تغییرات اقلیمی روبه‌روست، افزایش تولید برق از نیروگاه‌های کشور که عمدتاً از نوع حرارتی و برق‌آبی هستند، با ابهاماتی روبه‌روست. این ابهام‌ها به این دلیل باید در مدار توجه سیاستگذار قرار گیرند که طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، کشور در سال‌های آینده توان کافی برای تزریق گاز به نیروگاه‌های تولید برق را ندارد.
بر این مبنا احتمالاً برنامه‌های توسعه‌ای صنعت برق در صورت عدم‌تغییر در حجم سرمایه‌گذاری صورت‌گرفته در زیرساخت‌های تولید گاز، امکان تحقق ندارند. گزارش بازوی پژوهشی مجلس که به بررسی ابزار‌های تعبیه‌شده در متن بودجه ۱۴۰۱ وزارت نیرو پرداخته، تأکید دارد که در صورت ادامه روند کنونی و عدم بازنشستگی نیروگاه‌ها و تولید ۲۰ گیگاوات ظرفیت نامی حرارتی جدید تا تابستان سال ۱۴۰۴، کشور در آن تاریخ با کسری گاز روزانه حدود ۶۵ میلیون مترمکعب روبه‌رو خواهد شد. اینجاست که باید پرسید، غلبه بر بحران خاموشی چقدر واقعا ممکن است؟
