رله شیشه‌ای یا رله مینیاتوری یک کلید الکترومغناطیسی است که ساختار و عملکردی مشابه کنتاکتور دارد و در سوئیچینگ بارهای سبک و با جریان کم مورد استفاده قرار می‌گیرد. این رله‌ها در مدار فرمان قرار می‌گیرند. رله‌های شیشه‌ای به دلیل داشتن محفظه شفاف، امکان مشاهده اجزای داخلی و عملکرد رله را فراهم می‌کنند. این رله‌ها کنتاکت قدرت ندارند و در مدار فرمان به کار می‌روند.

رله‌های شیشه‌ای بر اساس ویژگی‌های مختلفی دسته‌بندی می‌شوند. در ادامه به چند نوع معمول رله شیشه‌ای اشاره شده است:

• براساس نوع کنتاکت‌ها

1- رله شیشه‌ای SPST:

این نوع رله، (Single Pole, Single Throw) دارای یک ورودی برای بوبین و یک یا دو خروجی برای کنتاکت‌ها می‌باشد. بنابراین، تعداد پایه‌های این رله‌ها معمولاً بین 4 تا 6 پایه است:
دو پایه برای بوبین: یکی برای ورود جریان و یکی برای بازگشت.
دو یا چهار پایه برای کنتاکت‌ها: برای ورودی و خروجی جریان در وضعیت‌های مختلف.

2- رله شیشه‌ای SPDT:

این نوع رله، (Single Pole, Double Throw) دارای یک ورودی بوبین و سه خروجی برای کنتاکت‌ها می‌باشد. تعداد پایه‌های این رله‌ها معمولاً 5 پایه است:
دو پایه برای بوبین: برای اعمال جریان به رله.
سه پایه برای کنتاکت‌ها: یکی مشترک و دو پایه برای دو وضعیت مختلف.

3- رله شیشه‌ای DPST:

این نوع رله، (Double Pole, Single Throw) دارای یک بوبین و دو کنتاکت مستقل هستند. در این نوع، دو پایه برای بوبین و چهار پایه برای دو کنتاکت است که به طور مستقل عمل می‌کنند.

4- رله شیشه‌ای DPDT با 8 پایه:

این نوع رله، (Double Pole, Double Throw) دارای دو ورودی بوبین و شش خروجی برای کنتاکت‌ها است. تعداد پایه‌های رله‌های DPDT معمولاً 8 پایه است:
دو پایه برای بوبین: برای ورود جریان به رله.
شش پایه برای کنتاکت‌ها: هر مجموعه سه‌تایی برای یک قطب از رله.

5- رله شیشه‌ای با 11 پایه:

این نوع رله‌ها ممکن است دارای دو بوبین و چندین کنتاکت باشند، یا ویژگی‌های اضافی داشته باشند. به عنوان مثال، برخی رله‌های DPDT با ویژگی‌های اضافی یا حفاظت‌های داخلی ممکن است 11 پایه داشته باشند.

6- رله شیشه‌ای با 14 پایه:

این نوع رله‌ها معمولاً برای کاربردهای پیچیده‌تر طراحی شده‌اند، با دو یا چند بوبین و چندین مجموعه کنتاکت. کاربرد آنها در سیستم‌های کنترلی پیچیده یا سوئیچینگ چندگانه است. این رله‌ها ممکن است ویژگی‌های اضافی مانند نشانگرهای LED، حفاظت‌های داخلی، یا امکان اتصال چندگانه داشته باشند.

• براساس عملکرد

رله شیشه‌ای با تحریک مستقیم: در این نوع رله، بوبین (سیم‌پیچ) با اعمال جریان مستقیم فعال می‌شود و باعث حرکت کنتاکت‌ها می‌شود.
رله شیشه‌ای با تحریک معکوس: در این نوع رله، بوبین با قطع جریان فعال می‌شود و کنتاکت‌ها را تغییر می‌دهد. این نوع رله‌ها معمولاً در سیستم‌هایی استفاده می‌شوند که قطع برق باید تغییر حالت ایجاد کند.

• براساس نوع بوبین

رله شیشه‌ای با بوبین DC: در این رله‌ها، بوبین با جریان مستقیم (Direct Current) کار می‌کند. این نوع رله‌ها در بسیاری از کاربردهای الکترونیکی و صنعتی استفاده می‌شوند.
رله شیشه‌ای با بوبین AC: این نوع رله‌ها با جریان متناوب (Alternating Current) کار می‌کنند و معمولاً در کاربردهای خانگی و صنعتی استفاده می‌شوند.

• براساس ویژگی‌های اضافی

رله شیشه‌ای با LED: برخی رله‌های شیشه‌ای دارای نشانگر LED هستند که وضعیت فعال یا غیرفعال بودن رله را نشان می‌دهد.
رله شیشه‌ای با حفاظت اضافه‌بار: این نوع رله‌ها دارای حفاظت اضافی در برابر بار اضافی یا ولتاژ اضافی هستند.

این دسته‌بندی‌ها نشان‌دهنده برخی از انواع مختلف رله‌های شیشه‌ای است که بر اساس نیازها و کاربردهای مختلف طراحی شده‌اند. انتخاب نوع مناسب رله شیشه‌ای بستگی به عوامل مختلفی از جمله ولتاژ، جریان، اندازه، و کاربرد دارد.

• بوبین (Coil): بوبین، یک سیم‌پیچ است که با عبور جریان الکتریکی از آن، یک میدان مغناطیسی ایجاد می‌شود. این میدان مغناطیسی باعث حرکت اجزای مکانیکی رله می‌شود.

• هسته آهنی (Core): هسته آهنی توسط بوبین احاطه شده، پس از برق‌دار شدن بوبین، هسته آهنربا شده و باعث تقویت میدان مغناطیسی و تغییر وضعیت کنتاکت‌ها می‌شود.
• کنتاکت‌ها (Contacts): تیغه‌هایی رسانا هستند که وظیفه اتصال و قطع جریان در مدار را بر عهده دارند. با اتصال میدان مغناطیسی، کنتاکت‌ها به هم متصل و با قطع برق کنتاکت‌ها از هم جدا می‌شوند و باعث باز و بسته شدن مدار می‌شوند.
• فنر بازگشت (Return Spring): این فنر وظیفه بازگرداندن تیغه‌ها به موقعیت اولیه‌اش را پس از قطع شدن جریان بوبین دارد. فنر بازگشت به هسته نیرو وارد می‌کند تا در حالت غیرفعال، کنتاکت‌ها باز شوند.
• محفظه شیشه‌ای (Glass Enclosure): این محفظه از رله در برابر عوامل خارجی محافظت می‌کند و به دلیل شفافیتش، امکان مشاهده عملکرد داخلی را فراهم می‌کند. شیشه معمولاً به دلیل خواص عایقی و مقاومت در برابر شوک الکتریکی انتخاب می‌شود.
• پایه‌ها (Pins): پایه‌ها اجزای فلزی هستند که اتصال بین رله و مدار خارجی را فراهم می‌کنند. این پایه‌ها برای بوبین و کنتاکت‌ها استفاده می‌شوند و تعداد و چینش آنها بسته به نوع رله متفاوت است.

• نشانگر LED: برخی رله‌های شیشه‌ای ممکن است دارای نشانگر LED باشند که وضعیت فعال یا غیرفعال بودن رله را نشان می‌دهد.

هنگامی که جریان الکتریکی به بوبین اعمال می‌شود، میدان مغناطیسی ایجاد می‌شود که هسته آهنی، آرمیچر لولایی را جذب می‌کند. این حرکت باعث تغییر وضعیت کنتاکت‌ها می‌شود. وقتی جریان بوبین قطع شود، آرمیچر به موقعیت اولیه خود بازمی‌گردد و کنتاکت‌ها به حالت قبل بازمی‌گردند.

هر کنتاکت (تیغه) روی رله شماره‌گذاری شده است تا نشان دهد که کدام سیم ورودی باید به کدام کنتاکت متصل شود. پس از اتصال سیم‌ها به کنتاکت‌های مرتبط، باید اتصالات را تست کنید.
برای تست عملکرد رله شیشه‌ای، ولتاژ مشخصی را به پایه‌های سیم‌پیچ رله اعمال کنید. اگر با این کار کنتاکت‌ها باز و بسته شدند، این نشان‌دهنده سالم بودن رله است. در این صورت، می‌توانید از رله برای حفاظت از لوازم خانگی، تجهیزات صنعتی، سیستم‌های ساختمانی، و موارد مشابه استفاده کنید.
برای آشنایی با نحوه سیم‌بندی رله شیشه‌ای و همچنین درک کاربرد پایه‌های آن، توصیه می‌شود از افرادی که در این زمینه تخصص دارند یا تجربه کاری مرتبطی دارند، مشاوره بگیرید.

رله‌های شیشه‌ای با وجود ساختار ساده‌شان، به دلیل کاربردهای متنوعشان، بسیار مورد استقبال قرار گرفته‌اند. برخی از کاربردهای این رله‌ها شامل موارد زیر است:

• حافظت از مدارهای الکتریکی
• سوئیچینگ و کلیدزنی بارهای سبک
• ارسال و دریافت فرکانس یا سیگنال
• کنترل مدار فرمان
• استفاده در مدارات PLC
• استفاده در تابلو برق‌های مخصوص آسانسور
• ایزوله کردن بخشی از مدار
• سیستم‌های امنیتی و حفاظتی
• سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی
• تجهیزات روشنایی
• و …

رله شیشه‌ای و کنتاکتور هر دو دستگاه‌هایی هستند که برای کنترل جریان الکتریکی در یک مدار استفاده می‌شوند، اما تفاوت‌های مهمی بین آنها وجود دارد. این تفاوت‌ها ناشی از طراحی، کاربرد، ظرفیت بار، و ساختار داخلی آنهاست. در ادامه به تفاوت‌های اصلی بین رله شیشه‌ای و کنتاکتور پرداخته شده است:

• ظرفیت بار

  • رله شیشه‌ای: این رله‌ها معمولاً برای کنترل جریان‌ها و ولتاژهای پایین تا متوسط استفاده می‌شوند. ظرفیت بار آنها محدود است و معمولاً برای بارهای سبک‌تر و کاربردهای الکترونیکی مناسب هستند. بنابراین این رله‌ها معمولاً در مدار فرمان قرار می‌گیرند.
  • کنتاکتور: کنتاکتورها برای کنترل جریان‌ها و ولتاژهای بالا طراحی شده‌اند. آنها معمولاً در کاربردهای صنعتی و سیستم‌های قدرت استفاده می‌شوند و می‌توانند بارهای سنگین‌تری را تحمل کنند. بنابراین کنتاکتورها می‌توانند مستقیماً در مسیر مدار قدرت قرار بگیرند و گاهاً تا جریان 1000 آمپر را پوشش دهند.

• عملکرد کنتاکت‌ها

  • رله شیشه‌ای: در رله شیشه‌ای با برق‌دار شدن بوبین، کنتاکت‌ها از وضعیت قبلی به وضعیت بعدی تغییر حالت می‌دهند. یعنی پایه مشترک به تیغه مقابل متصل می‌شود.
  • کنتاکتور: در کنتاکتور با برق‌دار شدن بوبین، کنتاکت‌ها از وضعیت باز به بسته تغییر حالت می‌دهند و جریان در تیغه‌ها ایجاد می‌شود. 

رله‌های شیشه‌ای به دلیل ویژگی‌ها و طراحی خاصشان، در برخی کاربردها مزایایی دارند، که این مزایا آنها را برای کاربردهای خاصی بسیار مناسب می‌کند.
این مزایا عبارتند از:

• مقرون به صرفه بودن
• داشتن عمر طولانی
• دارای ابعاد کوچک
• قابل استفاده در رنج‌های جریانی پایین
• انعطاف‌پذیری در کاربرد
• قابلیت تعویض و تعمیر آسان
• سهولت نصب

• جریان نامی: 5A ،3A و 10A.
• عمر الکتریکال بیش از 100 هزار بار
• عمر مکانیکال بیش از 10 میلیون بار
• دارای گواهی تست از CE, CB, SEMKO
• ولتا قابل تحمل 1500VAC/1min
• کارکرد در محدوده دمایی 25- تا 55+ درجه سانتی‌گراد
• دارای گارنتی 2 ساله تعویض