محتویات مقاله
کلید مینیاتوری
متداول‌ترین تجهیز حفاظتی که در تأسیسات الکتریکی (صنعتی یا مسکونی) استفاده می‌کنیم، کلیدهای مینیاتوری هستند که دارای انواع رله و تجهیزات جانبی می‌باشند. آنچه که در تأسیسات مشاهده می‌کنیم عمدتاً به صورت تک پل با جریان‌های نامی و منحنی‌های قطع مختلف هستند. این کلیدها عمدتاً دارای خاصیت حفاظتی هستند، یعنی در برابر اتصال کوتاه و اضافه جریان، با توجه به منحنی قطع (تیپ) دارای عملکرد هستند.
سری دیگری از کلیدهای مینیاتوری که بسیار مورد توجه قرار گرفته‌اند کلیدهای مینیاتوری نوع ایزولاتور هستند، اما این کلیدها به هیچ عنوان عملکرد حفاظتی ندارند و باید در استفاده و انتخاب این کلیدها دقت لازم را داشته باشیم.
کلیدهای مینیاتوری ایزولاتور با استاندارد ساخت IEC 60947-3 مشخص می‌شوند. اگر به اشتباه از کلید ایزولاتوری به جای کلید مینیاتوری دارای عملکرد حفاظتی استفاده شود، ممکن است منجر به حادثه و فاجعه در تأسیسات شود. بنابراین باید نسبت به بررسی و انتخاب کلیدهای حفاظتی دقت لازم را داشته باشیم.
راه تشخیص کلید مینیاتوری دارای عملکرد حفاظتی از کلید ایزولاتور
یکی از این راه‌ها، وجود منحنی قطع (تیپ) کلید در کنار جریان نامی آن است. در حالی که کلیدهای ایزولاتور صرفاً جریان نامی روی آن‌ها درج شده و منحنی قطعی روی آن‌ها وجود ندارد.
روش دیگر رجوع به شماره استاندارد درج شده روی کلید است:
شماره استاندارد کلیدهای مینیاتوری که دارای عملکرد حفاظتی هستند IEC 60947-2 و IEC 60898-1 می‌باشد.
روش سوم سمبل مداری کلید است که نشان می‌دهد آیا کلید دارای عملکرد حفاظتی است یا صرفاً ایزولاتور است.
نکته‌ای که عمدتاً در کلیدهای مینیاتوری نادیده گرفته می‌شوند و شاهد استفاده نادرست این کلیدها در تأسیسات هستیم مربوط به ترمینال این کلیدها می‌شود.
مورد اول ماکزیمم سطح مقطع هادی است که به ترمینال این کلید متصل می‌شود. با رجوع به مشخصاتی که سازنده در اختیار ما قرار می‌دهد، عمدتاً ماکزیمم سطح مقطع هادی که در نظر گرفته‌اند 35 میلی‌مترمربع است.
و مورد دوم ماکزیمم تعداد هادی‌هایی است که می‌توان به ترمینال این کلید متصول نمود. و حداکثر 2 رشته هادی می‌توان به ترمینال کلید متصل نمود. نکته دیگر اینکه این هادی‌ها باید حتماً هم مقطع باشند.
این‌ها نکاتی هستند که عمدتاً به آن‌ها توجه نمی‌شود و تعداد هادی‌های زیادی به آن متصل میکنند و شاهد اتصال سست خواهیم بود.
درصورتی که سطح مقطع سیم به هر دلیلی از 35 میلی‌متر مربع بیشتر بود باید از تبدیل‌های مختلفی که در بازار وجود دارد استفاده نمود.
اما تجهیزات جانبی که روی کلیدهای مینیاتوری قابلیت نصب دارند و می‌توان از آن‌ها استفاده نمود کدام‌ها هستند؟ این اکسسوری‌ها با کلید اصلی کوپل شده و هر کدام عملکرد مجزایی را خواهند داشت.
انواع رله و تجهیزات جانبی کلید مینیاتوری
رله آندرولتاژ (UnderVoltage Relay)
این رله یک سیم‌پیچ مغناطیسی است که هر زمان ولتاژ تغذیه مدار به میزان 35 تا 70 درصد ولتاژ نامی (161V±5% برای کلیدهای مینیاتوری هیمل) افت پیدا کرد، باعث تریپ و قطع کلید مینیاتوری شود. و از وصل مجدد آن تا رفع کامل خطای ولتاژ منبع تغذیه جلوگیری می‌کند. در صورتی که ولتاژ به میزان 85 درصد ولتاژ نامی رسید آن‌گاه اجازه وصل مجدد کلید را خواهد داد.
در صورتی که کلید مینیاتوری به وسیله رله آندر ولتاژ دچار تریپ و قطع شده باشد، پس از رفع خطا، باید رله به صورت دستی دوباره تنظیم و reset شود.
کاربرد رله آندر ولتاژ
کاربرد این رله تریپ و قطع کلید مینیاتوری هنگام وقوع افت ولتاژ یا قطع ولتاژ (نقص در کابل تغذیه اصلی) است. مثلاً کاربرد در مدارهای تغذیه ماشین‌ها که ممکن است اپراتور با خطر راه‌اندازی مجدد و ناخواسته موتورها مواجه شود (مانند ماشین‌های گردان، اره دوار و …)، این رله امکان راه‌اندازی مجدد کنترل نشده را نمی‌دهد و از این طریق ایمنی کامل را تضمین می‌کند، چرا که تا زمانی که تغذیه رله آندرولتاژ تأمین نشده باشد، از وصل مجدد کلید مینیاتوری جلوگیری می‌کند.
رله اورولتاژ (OverVoltage Relay)
رله اورولتاژ نیز یک سیم‌پیچ مغناطیسی است که هر زمان ولتاژ تغذیه مدار به 280V±5% (برای کلیدهای مینیاتوری هیمل) افزایش پیدا کرد، باعث تریپ و قطع کلید مینیاتوری شود. و از وصل مجدد آن تا رفع کامل خطای ولتاژ منبع تغذیه جلوگیری می‌کند.
پس از رفع خطا این رله نیز باید به صورت دستی تنظیم شود.
رله اورولتاژ و آندرولتاژ (OverVoltage & UnderVoltage Relay)
این رله عملکرد اور ولتاژ و آندرولتاژ ذکر شده در بالا را با هم دارد. و در اضافه ولتاژ بیش از 280V±5% و یا ولتاژهای کمتر از 161V±5% عمل کرده و باعث تریپ کلید مینیاتوری می‌شود.
رله شنت (Shunt Relay)
کاربرد این رله به عنوان یکی از تجهیزات جانبی کلید مینیاتوری، امکان صدور فرمان قطع کلید از راه دور را برای ما فراهم می‌کند.
این رله نیز دارای سیم‌پیچ مغناطیسی است که در صورت تحریک توسط منبع خارجی باعث قطع کلید مینیاتوری می‌شود.
هنگامی که این رله را به کلید مینیاتوری متصل کنیم و نیاز باشد از دور فرمان تریپ صادر کنیم، با فشار دادن یک Push Button رله عمل کرده و کلید را در پوزیشن قطع قرار خواهد داد.
کنتاکت کمکی OF و کنتاکت خطای SD کلید مینیاتوری
کنتاکت‌های کمکی در تابلوهای برق بسیار کارایی دارند، علی‌الخصوص در تابلوهای مربوط به پست‌های فشار قوی یا تابلوهایی که تعداد زیادی کلید در آن‌ها استفاده شده است و لازم است وضعیت کلید را مانیتور کنیم. کلید در سه حالت وصل، قطع و حالت سومی تحت عنوان تریپ قرار می‌گیرد. وضعیت تریپ کلید از این جهت برای ما مهم است که اگر کلید در اثر خطا قطع شده باشد بایستی در صدد رفع خطا باشیم.
تیغه‌های کمکی که در تصاویر بالا مشاهده می‌کنید با کلید کوپل شده و موقعیت آن را برای ما مانیتور میکنند. کنتاکت کمکی OF وضعیت کلید در حالت وصل یا قطع را مشخص می‌کند. دکمه تست در قسمت جلوی این کنتاکت، بررسی صحت مدار را بدون راه‌اندازی دستگاه امکان‌پذیر می‌کند. کنتاکت کمکی OF را می‌توان به صورت جداگانه از کلید مینیاتوری ریست کرد.
کنتاکت خطای SD نیز در صورتی که کلید در اثر خطا قطع شده باشد، با به صدا درآوردن یک آلارم یا روش نمودن یک چراغ سیگنال مشخص می‌کند که کلید در اثر خطا قطع شده است. بنابراین کنتاکت کمکی SD وضعیت تریپ کلید مینیاتوری را در صورت وقوع خطا، به صورت دیداری یا شنیداری اعلام می‌کند. این نشانگر ا نیز می‌توان به صورت جداگانه از کلید مینیاتوری ریست کرد.
ترتیب نصب رله‌ها و کنتاکت‌های کمکی در تابلو به صورت زیر می‌باشد:
همچنین می‌توانید مطالعه کنید:
